Maria
Stanisława Wasiłowska - Konopnicka urodziła się w Suwałkach 23 maja 1842
roku. Rodzice jej Józef i Scholastyka Wasiłowscy
przybyli do Suwałk w 1841 roku ze swoją pierworodną córką Wandą urodzoną rok
wcześniej w Warszawie. Józef Wasiłowski objął funkcję
obrońcy prokuratorii guberni suwalskiej. Był również patronem trybunału
czyli adwokatem. Młode małżeństwo zamieszkiwało w domu
rejenta Jana Zapiórkiewicza przy obecnej ul. Kościuszki 31 (dawniej
Petersburskiej 200). I w tym
domu urodziła się 23 maja 1842 roku Maria Stanisława - przyszła wielka
poetka. Wasiłowscy przebywali w Suwałkach jeszcze
siedem lat. W ciągu tego okresu urodziło się czworo ich dzieci: Jan
Jarosław, Laura Celina, Zofia i Jadwiga Julia. Zofia
zmarła nazajutrz po urodzeniu i została pochowana na
suwalskim cmentarzu. We wrześniu 1849 roku Wasiłowscy opuścili Suwałki i
udali się do Kalisza. Józef Wasiłowski objął tam takie samo stanowisko jak w
Suwałkach. W Kaliszu w 1850 roku przyszła na świat najmłodsza siostra Marii
- Celina Maria. W cztery lata później Scholastyka Wasiłowska osierociła
liczną gromadkę dzieci. Po latach pisarka będzie często wspominać smutne
sieroce dzieciństwo, trudne obowiązki, które spadły na najstarsze dzieci, a
więc i na nią. Rok tylko była Maria na pensji Sakramentek w Warszawie i tam
zetknęła się z Lizą Pawłowską, późniejszą Orzeszkową. Przyjaźń ich,
scementowana wspólnymi zainteresowaniami literackimi, przetrwała całe życie.
W 1862 roku Maria wyszła za mąż za Jarosława Konopnickiego - zubożałego
ziemianina, dzierżawcę okolicznych majątków: Bronowa i Gusina.
Po latach zajmowania się liczną gromadką dzieci i uczestniczenia w życiu
towarzyskim Konopnicka zapragnęła poświęcić się pisarstwu. Debiutowała w 1875
roku wierszem w "Kaliszaninie". Cykl lirycznych wierszy "W górach"
zamieścił w rok później "Tygodnik Ilustrowany". Konopnicka zachęcona dobrym
przyjęciem wierszy przez rodaków i znajomych już pisarzy, m. in. Henryka
Sienkiewicza, przeniosła się do Warszawy. Bardzo szybko jej twórczość
poetycka przepełniona patriotyzmem i szczerym
liryzmem, stylizowana "na swojską nutę" zdobyła powszechne uznanie. Już w
latach 1881, 1883 i 1886 ukazały się trzy kolejne serie poezji. Ten rodzaj
twórczości kontynuowała pisarka przez całe życie. Była jednak nie tylko
wybitną poetką, ale świetną nowelistką ("Mendel Gdański", "Miłosierdzie
Gminy", "Nasza szkapa", "Urbanowa"). Zajmowała się także krytyką literacką
("Mickiewicz, jego życie i duch", "Trzy studia"). Trwałą i ciągle cieszącą
się wielkim uznaniem częścią jej pisarskiego dorobku jest twórczość poetycka
i prozatorska dla dzieci ("O Janku Wędrowniczku", "Stefek Burczymucha", "O
Krasnoludkach i sierotce Marysi"). W dowód uznania Maria Konopnicka z okazji jubileuszu 25-lecia twórczości otrzymała w darze od narodu dworek w Żarnowcu koło Krosna. Już jako znana pisarka powróciła Konopnicka do wspomnień z lat dzieciństwa spędzonych w Suwałkach. Poświęciła im dwa utwory: "Z cmentarzy" (pierwodruk: "Kurier Warszawski" nr 302 z 1887 r.) i "Anusia" (pierwodruk: "Tygodnik Ilustrowany" nr 319-320 z 1889 r.). Budzi w nas podziw pamięć pisarki, która doskonale zapamiętała swój krótki, bo zaledwie siedmioletni pobyt w Suwałkach. Szczegółowo opisała dom przy ul. Kościuszki 31, w którym się urodziła i przez cały czas mieszkała, podwórko ze studnią z windą na kole, duży ogród warzywno-owocowy ciągnący się wąską aleją, aż do rzeki Hańczy, a za rzeką na wzniesieniu rozległy cmentarz. Wiemy, że po wyjeździe do Kalisza poetka już nigdy nie odwiedziła rodzinnego miasta. Do spotkania z jego mieszkańcami doszło z okazji uroczystości jubileuszowych. Suwalczanie wysłali adres hołdowniczy ze zdjęciami Suwałk (Kościół św. Aleksandra, Kaplica na cmentarzu, fragment ul. Kościuszki i jej okolic, klasztor wigierski). Poetka odpowiedziała listem, z którego przytaczamy obszerne fragmenty:
"Szanowni i drodzy Rodacy! Z najwyższym wzruszeniem otrzymałam piękną i cenną pamiątkę, którąście mnie obdarzyć raczyli /.../ Przyjmijcie Panie i Panowie gorący uścisk dłoni od tej, która na Waszej Ziemi zaczerpnęła pierwszą osnowę życia, szczęśliwą, jeżeli pieśń jej dać Wam zdołala nieco siły na ciężkie dziś i choć nieco nadziei lepszego jutra, którego czekamy wszyscy. Całym sercem jestem z Wami.
Maria Konopnicka" Warszawa 1 marca 1904 r.
Niestety, tekst tego listu znamy tylko z przedruku w "Tygodniku Suwalskim" z 1910 r. Oryginał - złożony wraz z następnym listem i portretem poetki nadesłanym na kilka miesięcy przed śmiercią, zaginął wraz ze wszystkimi zbiorami Muzeum Ziemi Suwalskiej. Śmierć pisarki – 8 października 1910 roku głęboko wstrząsnęła społeczeństwem Suwałk. Zorganizowano wieczór poświęcony jej twórczości i zapoczątkowano zbiórkę pieniędzy na tablicę pamiątkową. Władze carskie sprzeciwiły się tej inicjatywie. Dopiero w 25-lecie śmierci – 8 października 1935 roku na domu, w którym się poetka urodziła wmurowano pamiątkową tablicę. W 1963 roku, staraniem nauczycieli suwalskich i Zarządu Głównego Towarzystwa im. Marii Konopnickiej w Warszawie oraz dzięki wsparciu finansowemu Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy, odsłonięto pomnik dłuta Bohdana Chmielewskiego. W dziesięć lat później w sierpniu 1973 roku zorganizowano Muzeum Marii Konopnickiej.
Twórczość
Zbiory nowel
• Cztery nowele (1888)
• Moi znajomi (1890)
• Na drodze (1893) – zawierał m.in. nowele Dym, Mendel Gdański, Nasza szkapa
• Nowele (1897)
• Ludzie i rzeczy (1898) – zawierał m.in. nowelę Miłosierdzie gminy
• Na normandzkim brzegu
Dla dzieci
• Śpiewnik dla dzieci
• O Janku Wędrowniczku (1893)[15]
• O krasnoludkach i sierotce Marysi (1896)[15]
• Na jagody (1903)
• Szkolne przygody Pimpusia Sadełko (1905)
• Co słonko widziało
• Dym
• Nasza szkapa
Zbiory wierszy
• Z mojej Biblii (1896)
• Linie i dźwięki (1987)
• Italia (1901)
• Drobiazgi z podróżnej teki (1903)
• Śpiewnik historyczny (1904)
• Ludziom i chwilom (1905)
• Nowe pieśni (1905)
• Głosy ciszy (1906)
Wiersze (wybór)
• Zimowy poranek (1870)
• Kaliszowi (1888 i 1907)
• Memu miastu (1897)
• Rota (1908)
• Stefek Burczymucha
• Wolny najmita
• W poranek
• Tęsknota
• Noc
• Kubek
• Jaś nie doczekał
• Pieśń o domu
Poematy
• Pan Balcer w Brazylii (1910)
• Imagina